Geluid wordt uitgedrukt in decibel (dB). 30 dB klinkt zo zacht als gefluister. 50 dB klinkt als een rustige woonwijk. 65 dB klinkt als een klein vliegtuig dat opstijgt op 6,5 kilometer van de start en 750 m hoog. 80 dB klinkt als een drukke verkeersweg op 10 meter afstand. Het geluid van een vrachtwagen op 7,5 meter afstand komt overeen met zo’n 90 dB. Als er 10 dB bij komt, wordt het geluid vaak als twee keer zo hard ervaren. De figuur van Noise Monitoring System van Schiphol (NOMOS) vat dit samen. 

De overheid brengt om de vijf jaar de hoeveelheid geluid in kaart en maakt actieplannen om geluidsoverlast tegen te gaan. Dat is geregeld in de Europese Richtlijn Omgevingslawaai(). Met een paar muiskliks kun je gegevens over de geluidbelasting van heel Europa vinden.  Voor de officiële cijfers moet je informeren bij je eigen gemeente of provincie. Vraag ook naar hun actieplan om geluidsoverlast aan te pakken. Grote gemeenten (agglomeraties met meer dan 100.000 inwoners) zijn verplicht zo'n actieplan te maken.

De tabel rechts vat samen welke kaart je het beste gebruikt. Kom je er niet uit? Mail dan onze helpdesk. Overigens leverden nog niet álle gemeenten in agglomeraties hun geluidsbelastingsgegevens. Dat gebeurt later dit jaar. Voor alle geluidskaarten geldt dat ze alleen een globaal beeld van de hoeveelheid geluid in Nederland geven. Voor het toetsen van geluidsniveaus aan de normen, bijvoorbeeld voor 'geluidsbelasting op de gevel', zijn de kaarten niet geschikt.

In 2022 had 11,1% van alle inwoners van 16 jaar en ouder ernstige hinder door geluid van wegverkeer. Dit gaven zij aan in een vragenlijstonderzoek van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Het ging daarbij niet om een enkele keer, maar zij hadden het hele voorgaande jaar last van geluidshinder door wegverkeer.  Op de tweede plek staat hinder van buren: 10,2% . Dan volgt geluid van bouw- en sloopactiviteiten met 7,7%. Deze cijfers zijn iets hoger dan in 2021, toen het om 9,4% (buren) en 7,5% (bouw- en sloopactiviteiten) ging.

Onder de Omgevingswet staan normen voor geluid in het Bkl (Besluit kwaliteit leefomgeving), zie de tabel.  Deze normen gelden bij besluiten over bijvoorbeeld de bouw van nieuwe huizen of aanleg van nieuwe wegen. De normen bestaan uit een standaardwaarde en een grenswaarde. Het doel is om onder de standaardwaarde te blijven. Meer geluid dan de grenswaarde is bijna nooit toegestaan.  

De toegestane geluidbelasting wordt uitgedrukt in Lden en Lnight. Lden (Level day evening night) geeft de gemiddelde geluidbelasting over alle etmalen van een jaar. Eerst worden dus de gemiddelden per etmaal (Lden) of nacht (Lnight) uitgerekend. Daarna wordt het gemiddelde per kalenderjaar berekend. Bij de berekening van Lden telt de geluidbelasting ’s avonds zwaarder mee dan overdag. Geluid ’s nachts telt nog wat zwaarder mee. Bij Lnight gaat het over de gemiddelde geluidbelasting van 23 tot 7 uur, maar dan zonder de straffactor voor de nacht.

Er zijn regels om te voorkomen dat door toenemend verkeer de hoeveelheid geluid toeneemt. Voor rijkswegen en het hoofdspoornet gelden geluidproductieplafonds (GPP’s). De overheid berekent de hoeveelheid geluid op punten aan beide kanten van de (spoor)weg. Elk van deze punten langs de weg heeft zijn eigen, maximaal toegestane geluidproductie. ProRail en Rijkswaterstaat bekijken elk jaar of het geluid onder de GGP’s ligt. Gemeentes en provincies stellen sinds de invoering van de Omgevingswet ook GPP’s vast voor provinciale wegen en sommige industrieterreinen. 

Elk jaar bekijkt het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) of de berekende geluidproductie overeenkomt met geluidmetingen langs rijkswegen en hoofdsporen. De gemeten geluidniveaus langs rijkswegen waren in 2022 gemiddeld ruim 2 decibel hoger dan de berekende waarden. Dit verschil wordt vanaf 2024 waarschijnlijk kleiner door verbetering van de rekenregels in de Omgevingswet. Voor spoorwegen komen de metingen en berekening van geluid gemiddeld wel met elkaar overeen.  

Bekijk hier een kaart van Geluidproductieplafonds die gelden langs de snelwegen.

In de Omgevingswet krijgen ook gemeentewegen, waterschapswegen en lokale sporen een waarde om de hoeveelheid geluid te beheersen. Dat heet de Basisgeluidemissie, of BGE. Dat is vergelijkbaar met een GPP maar dan voor het netwerk van kleinere wegen. Elke 5 jaar moet gekeken worden of de hoeveelheid geluid niet te veel is toegenomen vergeleken met de BGE. Als het geluid meer dan 1,5 decibel hoger ligt op de weg én op een geluidgevoelig gebouw, dan moet de beheerder maatregelen overwegen. Bij een overschrijding van de grenswaarde in geluidgevoelige gebouwen zijn maatregelen verplicht. Denk aan het isoleren van woningen of een stiller wegdek. De GPP’s en BGE’s staan in het Geluidregister, dat stap voor stap gevuld wordt.  

Gemeente Veendam wilde meer samenwerken met de inwoners. De gemeente ging van 'inspraak achteraf' naar ‘meebeslissen vooraf’. Ze begonnen met een kennismakingsavond met bewoners en bouwden de samenwerking steeds verder uit. ‘Inwoners hebben vaak de beste ideeën voor hun eigen buurt’, was de conclusie. Niet zo gek, want wie kent jouw wijk het beste? Jij en jouw buren natuurlijk.  

Gemeente Utrecht moedigt ambtenaren aan om actief in gesprek te gaan met inwoners. Voordat er een oplossing of een plan ligt. Dit doen ze onder het motto ‘Samen stad maken, geen Utrecht zonder U’. Het kan ook zijn dat inwoners zelf een plan hebben dat de gemeente steunt met subsidie of andere hulp. Of dat bewoners een taak van de gemeente overnemen, zoals het onderhoud van groen in de buurt. Bijvoorbeeld omdat bewoners denken dat het beter, leuker, slimmer of goedkoper kan.